googlef6322e1a8990d364.html


Konie huculskie

to jedna z ras z koni najwcześniej opisanych w Polsce. Pierwsza pisemna wzmianka o koniach w Karpatach Wschodnich, przypuszczalnie huculskich, pochodzi z 1603 roku. Rasa ukształtowała się w rejonie Huculszczyzny i Bukowiny, w górnym biegu Białego i Czarnego Czeremoszu, Prutu, Białej i Czarnej Cisy, Putilli, Mołdawy i Suczawy.

Wzorzec rasy i obecne typy koni huculskich, historia rasy

Marek Gibała
Źródło: http://huculy-polska-ukraina.eu/hucul_rasa.html

 Wzorzec rasy 

Konie huculskie będąc jedną z dwóch ras zachowawczych koni prymitywnych (obok koników polskich) stanowią bardzo cenny składnik różnorodności genetycznej tego gatunku zwierząt. Dlatego też przed wielu laty objęte zostały rasowym programem hodowli, a w ostatnich latach programem ochrony zasobów genetycznych.

W celach hodowlanych wymienionych programów dąży się do zachowania unikalnego genotypu oraz określonego typu rasowego, w którym najistotniejszymi cechami rasowymi są między innymi:

Pokrój zgodny ze standardem rasy (ogiery 135-145 cm w kłębie, a klacze 132-143 cm), sucha konstytucja, łagodny charakter, żywy temperament, doskonałe zdrowie, płodność wytrwałość w pracy, wszechstronna użytkowość.  

W oparciu o analizę obecnie hodowanego w Polsce pogłowia koni huculskich został opracowany wzorzec konia rasy huculskiej.  

Głowa dość ciężka o różnym profilu, szerokim czole, ale sucha.  

Szyja średnio długa, raczej gruba, raczej nie osadzona wysoko,  

tułów silny, szeroki, o długich i wyjątkowo dobrze wysklepionych żebrach, kłąb niewysoki, ale wyraźnie zarysowany i dobrze umięśniony.

Grzbiet długi, prosty lub nieco wklęsły, ale mocny. (jak mówią z uśmiechem starzy hodowcy „ma być taki żeby pomieścił i udźwignął trzy hucułki-góralki”). Lędźwie dość długie, szerokie i mocne, zad zaokrąglony lub nieco ścięty, bardzo mocny, często przebudowany.pierś szeroka, łopatka ustawiona dość stromo, co nie jest uznawane za wadę.  

Kończyny przednie kościste, bardzo mocne, o dobrze wykształconych nadgarstkach. Stawy skokowe szerokie, mocne, sprawiające przez to wrażenie dużych, często występująca szablastość kończyn tylnych. Kopyta o bardzo twardym i elastycznym roku, ale niewielkie.uzębienie mocne, wolno ścierające się. 

Konstutucja. Zarówno ogiery jak i klacze odznaczają się mocną i jędrną konstytucją, żywym temperamentem i łagodnym usposobieniem.

Umaszczenie przeważnie gniade, w różnych odcieniach, myszate, srokate, kare i bułane. U koni gniadych, myszatych i bułanych pożądana jest ciemna pręga ciągnąca się przez grzbiet oraz pręgowanie na łopatkach i nogach, natomiast nie pożądane są odmiany.  

Ruch koni tej rasy w stępie, kłusie winien charakteryzować się dużą dynamiką, umiarkowaną posuwistością, prawidłową kadencją. Pewne skrócenie chodów wynikające z budowy anatomicznej i warunków użytkowania, nie jest traktowane jako wada.

Obecne typy koni huculskich

Konie huculskie znajdujące się obecnie w hodowli można zaliczyć do dwóch podstawowych typów:

Typ pierwszy 

Masywniejszy, o tkance mniej suchej, bardziej limfatycznej, charakteryzuje się dużą głową, często dość ciężką, ale w miarę szlachetną . Nie sprawia ona wrażenia długiej ze względu na kościstość i znaczną szerokość policzków.  

Czoło jest szerokie, a profil czasem garbonosy. Konie mają szyję krótką, grubą, raczej szeroką, dobrze umięśnioną. Grzbiet również szeroki i przy tym dość długi, bywa łękowaty. Lędźwie są najczęściej długie i szerokie, czasem lekko zapadnięte.  

Krzyż jest zazwyczaj wysoko uniesiony , co przy niezbyt wydatnym kłębie czyni zad przebudowanym.  

Zad bywa najczęściej prosty lub lekko ścięty i zaokrąglony. Klatka piersiowa jest głęboka i szeroka, a żebra mocno wysklepione. Konie, choć są zazwyczaj krótkonogie, mają dość wysoki wzrost.  

Typ drugi 

jest mniej grubokościsty, bardziej kanciasty, suchy i bardzo mocny.  

Głowa jest dłuższa i sprawia wrażenie węższej.  

Szyja i jej połączenie z głową szlachetniejsze, kłąb dłuższy, a zad krótszy, niekiedy nawet spadzisty.  

Szerokość klatki piersiowej i zadu jest taka sama, jak u koni zaliczanych do pierwszego typu, ale głębokość klatki piersiowej jest mniejsza i barki węższe.  

Charakterystyczny jest szeroki i mocny , ale krótki staw skokowy, a nadpęcie tylne raczej długie.  

Wzrost nieco niższy.

Historia rasy

Koni huculskie należą do jednej z najstarszych opisanych w Polsce ras koni.

Te niewielkie koniki górskie nazwę swą wywodzą od górali ruskich – Hucułów. Ludności o specyficznej kulturze, dla których odgrywały bardzo ważną rolę w życiu codziennym.  

Pierwsza pisemna wzmianka o koniach przypuszczalnie huculskich pochodzi z 1603 roku, a zamieszczona została przez K.Drohostajskiego w ”Hippice” gdzie autor opisuje je jako … „doskonałe konie górskie sprawdzające się w najtrudniejszych warunkach …”.  

Konie huculskie wytworzone zostały na terenie Karpat Wschodnich tzw. Karpat Lesistych w rejonie Huculszczyzny i Bukowiny (obecnie w Rumunii), w górnym biegu Czeremoszu, Prutu, Putilli, Mołdawy i Suczawy.  

Do końca nie ustalono jakie jest pochodzenie koni tej rasy. Według opinii wielu autorów, w tym m.in. Prawocheńskiego, Sosnowskiego, Starzewskiego, Bojanowskiego czy Pruskiego konie huculskie są potomkami różnych typów koni tatarskich, polskich, orientalnych, tureckich, tarpanów, koni Przewalskiego, a także koni noryckich.  

Rasa ta konsolidowała się w XIX wieku na terenie wschodniej Huculszczyzny i Karpat Wschodnich pod wpływem ostrego klimatu, ubogiej paszy i bardzo prymitywnych warunków bytowania.  

W swej ojczyźnie na Huculszczyźnie konie przez cały rok przebywały na połoninach, jedynie podczas ostrych zim znajdowały schronienie w prymitywnych stajniach. Zimą żywiły się sianem ze stogów na górskich halach natomiast latem ubogą trawą na pastwiskach. Jedynie konie ciężej pracujące dokarmiano owsem.  

To ciągłe bytowanie koni w surowych warunkach górskich pod gołym niebem, przemieszczanie w górzystym terenie oraz długie marsze pod znacznym obciążeniem jucznym hartowało konie przez całe pokolenia i wyrobiło w nich zdrowie, odporność, niewybredność i wielką żywotność .  

Koń ten odgrywał bardzo ważną rolę w życiu Hucułów. Znaczne przestrzenie, wrodzona fantazja i zamiłowanie tego ludu do konia sprawiły, że na Huculszczyźnie wszyscy jeździli konno. Z tego też powodu koń huculski był niezastąpionym towarzyszem i przyjacielem człowieka wykorzystywanym jako koń wierzchowy juczny, czy zaprzęgowy. Taki sposób użytkowania przez dziesiątki lat ukształtował łagodnego o zrównoważonym charakterze pojętnego, wytrwałego i długowiecznego konia huculskiego.

Pierwszym zorganizowanym ośrodkiem hodowli koni huculskich na Bukowinie (obecnie w Rumunii) była utworzona w 1856r. Państwowa Stadnina Koni w Łuczynie. Pierwsze próby zorganizowanej hodowli koni rasy huculskiej na ziemiach polskich miały miejsce na początku XX wieku organizowano wówczas w Galicji pokazy i wystawy tych koni, powstały pierwsze stacje ogierów, dokonywano rejestracji klaczy oraz premiowania źrebiąt na Huculszczyźnie.  

Wyjątkowe zalety koni huculskich i ich gospodarczą przydatność docenili hodowcy z Huculszczyzny, którzy już w roku 1925 w Kosowie założyli Związek Hodowców koni Rasy Huculskiej, tworzący podstawy zorganizowanej hodowli koni tej rasy.  

Prezesem został Michał Bohosiewicz, wiceprezesem znany Hucuł Petro Szekeryk – Donykiw, sekretarzem Józef Zintel a skarbnikiem Celina Tarnawska. Sprawami hodowlanymi zajmował się Michał Holländer, hodowca i autor publikacji poświęconych koniom huculskim.  

Związek organizował przeglądy koni, a nagrodzeni hodowcy otrzymywali wysokie premie pieniężne. Dzierżawił hodowcom nieodpłatnie państwowe połoniny na wypas koni. Popularyzował możliwości gospodarczego wykorzystania koni huculskich w innych terenach górskich. Eksportował również konie do Grecji i innych krajów.  

II wojna światowa przerwała działalność Związku. Okupant hitlerowski docenił zalety koni huculskich i pod koniec wojny wywiózł najlepszy materiał hodowlany do Niemiec.  

Okupant sowiecki też docenił te dzielne konie. Brały one udział m.in. w słynnej bitwie pod Duklą.  

Okres zawieruchy wojennej okazał się tragiczny dla pogłowia koni huculskich. Ocalało zaledwie kilka ogierów i klaczy. Pracę hodowlaną trzeba było rozpocząć od nowa. Po kilku przenosinach i reorganizacjach hodowlę koni huculskich oparto o powstałą w 1958 r. Państwową Stadninę Koni w Siarach.

W 1985 r. stadninę tą przeniesiono do Gładyszowa . W tym tez roku powstała kolejna, państwowa hodowla w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym w Odrzechowej. W dniu 6 grudnia 1985 roku do Odrzechowej przybyło pierwsze 6 klaczy, a ze Stada Ogierów Klikowa ogier Hawrań z linii Hrobego. W ciągu kolejnych lat 1986-1989 Zakład Doświadczalny Odrzechowa zakupił jeszcze ze Stadniny Koni Siary kolejne 14 klaczy, a z SO Klikowa trafił kolejny ogier Rygor , tym razem z linii Górala.  

Stopniowo rosło zainteresowanie hodowlą koni huculskich w terenie, powstawały kolejne stadniny m.in. SK Tabun Stanisława Myślińskiego w Polanie oraz hodowla zachowawcza konia huculskiego w Wołosatem przy Bieszczadzkim Parku Narodowym. 

Poglądy na typy rasy przed rokiem 1938

Według Tadeusza Starzewskiego. 

* typ pierwotny – o suchej głowie , dość krótkiej części twarzowej w stosunku do części mózgowej, o krótkiej szyi często jeleniej , nikłym kłębie, dość długim grzbiecie łączącym się z wysokim zadem, sprawiającym wrażenie słabego, o łopatce ustawionej bardziej prostopadle.  

* typ arabski - oznaczający się większą suchością i szlachetnością głowy, dłuższą szyją pięknie wygiętą , dość wydatnym kłębem, bardziej skośnym ułożeniem łopatki oraz połączeniem grzbietu z krzyżem podobnie jak u konia biłgorajskiego. 

Według Michała Holländera 

* typ norycki - cechuje duża, nieco mięsista głowa, o półgarbonosej linii profilu, dość wyrazistym oku, poprawnie osadzona szyja o łukowato zgiętym grzebieniu, gruba skłonna do osadzania tłuszczu. Tułów długi , miernie zaznaczony kłąb, łaczący się z długim, ale szerokim grzbietem i takimi lędźwiami, zad nieco przebudowany i spadzisty, ale bardzo dobrze umięśniony i silny, klatka piersiowa głęboka, doskonale wysklepiona, przy bardzo szerokiej piersi i dużej długości żeber rzekomych. Nogi ma bardzo dobrej jakości o dużej kościstości w stosunku do wzrostu, podbarcza długie , szerokie, silnie umięśnione , nadpęcie krótkie, płaskie bez podkroju o dostatecznie wyrazistych ścięgnach , nogi tylne o silnych udach i podudziach, stawy i kopyta pierwszorzędnej jakości.  

* typ tarpana - cechuje mała głowa, szerokie czoło , prosta linia profilu, bardzo wyraziste, duże wypukłe oczy, szyja delikatniejsza niż u poprzedniego typu , wyraźniej zaznaczony kłąb, grzbiet krótki o doskonale napiętych mięśniach , połączony z silnymi lędźwiami z nieco spadzistym zadem , głęboka klatka piersiowa , nogi bardzo dobrej jakości pomimo cienkiej kości.  

* typ orientalny - ma głowę podobną do koni arabskich, nieraz o lekko wklęsłej linii profilu, o szerokim czole , wyrazistym oku i otwartych nozdrzach, bardzo suchą szyją. Kłąb bardzo wyraźnie zaznaczony, grzbiet nieco węższy, ale silny , klatka piersiowa szeroka i głęboka , zad prosty , nieraz nawet nieco poziomy lub nieco tylko spadzisty o dobrej osadzie ogona , nogi nieci cienkostne, bardzo suche o prawidłowej postawie. Ścięgna i stawy wyraziste o idealnie prawie zaznaczonych konturach.  

* typ mongolski - w typie konia Przewalskiego o głowie dość długiej wykazuje nieco mniejszą szerokość czoła , garbonosą linię profilu, szyję nieco jelenią, kłąb dobrze zaznaczony, grzbiet ostry, długi, dobrze związany. Zad spadzisty przy wyraźniej zaznaczonych guzach biodrowych i nieraz lichszym związaniu. Klatka piersiowa dobrze rozwinięta, kończyny suche o mniej prawidłowej postawie. 

Według Ernesta Hackla 

* typ Tarpan-Huzul o głowie dość dużej , nierzadko grubokościstej, ale szlachetnej i charakterystycznej. Czoło jest bardzo szerokie i lekko wklęsłe, o linii profilu głowy garbonosej. Konie mają szyję krótką, grubą, szeroką, umięśnioną. Od niej do nasady ogona ciągnie się ciemna pręga o szerokości 2-4 cm. Mają szeroki grzbiet, często łęgowaty, klatka piersiowa jest szeroka i bardzo głęboka. Konie te są krótkonożne o małych, mocnych o odpornych kopytach.  

* typ Bystrec-Huzul jest bardziej kanciasty, mniej grubokościsty, suchy i bardzo mocny. Głowa o podobnych konturach jest dłuższa lecz wskutek jej prostego profilu sprawia wrażenie węższej. Konie odznaczają się szyją muskularną, u nasady ciężką, połączenie głowy i szyi szlachetniejsze niż u poprzedniego typu, kłębem dłuższym, zadem spadzistym, niekiedy krótkim i kanciastym. Głębokość klatki jest mniejsza , barki węższe. Charakterystyczne dla tego typu koni są mocne ścięgna, prawidłowa postawa nóg przednich, wysoko osadzony , szeroki i krótki staw skokowy.  

* typ Przewalski-Huzul – to potomek konia mongolskiego. Pochodzi z okresu wędrówek Mongołów i Tatarów na Bukowinie. Ma głowę nieszlachetną, bez wyrazu, ciężką w kształcie klina, oczy małe w okrągłych oczodołach, uszy większe.. Typ ten cechuje szyja krótka, gruba, kłąb krótki, mięsisty, często bardzo niski, grzbiet miękki, długi. Kość krzyżowa przesunięta do tyłu ,zad krótki, okrągły, opadajacy i bardzo szeroki. Konie tego typu są bardzo krępe, mają kopyta szerokie, okrąglejsze, płytsze i bardzo miękkie.

Program Hodowli    2020

Spis treści
I. WPROWADZENIE......................................................................................... 3
II. CEL HODOWLANY ..................................................................................... 5
III. WZORZEC RASY......................................................................................... 6
IV. OBSZAR GEOGRAFICZNY REALIZACJI PROGRAMU .............................. 8
V. SYSTEM IDENTYFIKACJI ............................................................................ 8
VI. SYSTEM EWIDENCJONOWANIA RODOWODÓW ..................................... 8
VII. REGULAMIN WPISU DO KSIĄG STADNYCH............................................ 9
VIII. TRYB I SPOSÓB WPISU DO KSIĄG STADNYCH.................................... 12
IX. ROZRÓD..................................................................................................... 17
X. ZASADY UCZESTNICTWA W PROGRAMIE............................................... 18
XI. METODY SŁUŻĄCE REALIZACJI CELÓW PROGRAMU
W ZAKRESIE SELEKCJI I HODOWLI .............................................................. 19
XII. OCENA EFEKTYWNOŚCI DZIAŁANIA PROGRAMU ................................ 25
ZAŁĄCZNIK NR 1. METODYKA OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ ............... 26
ZAŁĄCZNIK NR 2. ZASADY KATEGORYZACJI OGIERÓW ............................. 49
ZAŁĄCZNIK NR 3. ZASADY KATEGORYZACJI KLACZY ................................ 50
ZAŁĄCZNIK NR 4. WSKAŹNIKI LICZBOWE POGŁOWIA
KONI HODOWLANYCH .................................................................................... 52
ZAŁĄCZNIK NR 5. WYKAZ PODMIOTÓW, KTÓRYM POLSKI ZWIĄZEK
HODOWCÓW KONI ZLECA ZADANIA .............................................................. 53
ZAŁĄCZNIK NR 6. PRZEPISY ANTYDOPINGOWE .......................................... 55

Jak siodłano konie na Huculszczyźnie
ponad 100 lat temu 

Fragment dzieła Włodzimierza Szuchiewicza "Huculszczyzna", tom. IV, Lwów 1902
 (Zachowano oryginalna pisownię)

Do użytku siodłają Huculi konia w następujący sposób: nakładają na niego najpierw podkład, kawał sukna z koziej wełny, ażeby drewniane siodło, tarnycia, nie gniotło grzbietu; siodło z podogoniem ściągają silnie konopianemi popręgami, które idą po pod brzuch konia; na drewniane siodło kładą prysidku, mały wełniany kocyk przymocowany lekko popręgą, ażeby jeździec mógł miękko siedzieć; głowę konia ubierają w rzemienną uzdę z żelaznemi wędzidłami, albo konopnianą uzdę) bez wędzideł.

Tak osiodłany koń odbywa pierwszą próbę z jukiem około 50 kg. ważącym, przywiązany do siodła drugiego konia, idącego przodem, doświadczonego, bywałego, za którym śmielej po-stępuje. Koń, kt6ry tak odbył turę ze wsi do miasta i z powrotem, jest już zdolny pod wierzch; można puszczać się z nim w najniebezpieczniejsze miejsca, bo koń huculski, jako zwierze bardzo ostrożne, sochranne, szczególnie się do tego nadaje.

Poniżej: fragment obrazu W.Szermera – "Spotkanie nad strumykiem" i huculskie siodło – tarnycia. Rysunek z dzieła W. Szuchiewicza - Huculszczyzna

Fragment obrazu W.Szermera – Spotkanie nad strumykiem
Huculskie siodło – tarnycia Rysunek z dzieła W.Szuchiewicza - Huculszczyzna

Created with Mobirise ‌

Free Web Designer Software